Bia tiến sỹ Văn Miếu Thăng Long, hoặc bia tiến sĩ Văn Miếu-Quốc Tử Giám là những bia đá ghi thương hiệu những người dân đỗ Tiến sĩ những khoa đua thời Lê sơ, thời Mạc và thời Lê trung hưng (1442-1779) bên trên Văn Miếu - Văn Miếu, Hà Nội Thủ Đô, VN. Các bia đá này và đã được UNESCO thừa nhận là Di sản tư liệu trái đất nằm trong Chương trình Ký ức Thế giới vào trong ngày 9/3/2010, bên trên Macau, Trung Quốc. Sau Mộc phiên bản triều Nguyễn, Bia Tiến sĩ Văn Miếu là di tích tư liệu loại nhị của VN được đi vào hạng mục Di sản tư liệu thế giới[1][2].
Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]
Các bia tiến sĩ Văn Miếu Thăng Long được dựng vô thời hạn ngay gần 300 năm (từ năm 1484 (niên hiệu Hồng Đức loại 15) cho tới năm 1780 (niên hiệu Cảnh Hưng loại 41), xung khắc những bài bác văn bia đề danh tiến sỹ Nho học tập VN của những khoa đua Đình từ thời điểm năm 1442 (niên hiệu Đại Báo loại 3) cho tới năm 1779 (niên hiệu Cảnh Hưng loại 40).[3] Trong thời hạn cơ, với 124 khoa đua với 30 khoa đua ko được dựng bia và 91 khoa đua được dựng bia nên con số bia rất đầy đủ ở phía trên cần là 91 tấm bia. Tuy nhiên, bởi trở nên thiên của lịch sử dân tộc tuy nhiên đến giờ chỉ từ 82 tấm bia tiến sĩ, 9 tấm bia đã trở nên thất lạc.[4] Theo sách Kiến văn tè lục của Lê Quý Đôn ghi chép năm 1776 thì khi cơ với 124 khoa đua Tiến sĩ tuy nhiên ni chỉ từ 82 bia. Như vậy 42 khoa đua với từng nào khoa ko được dựng bia, từng nào khoa với dựng vẫn mất? Theo Đại Việt sử ký toàn thư thì 9 khoa đua trong thời gian 1469, 1472, 1484, 1490,1493, 1499, 1505, 1508 và 1634 đều được dựng bia tuy nhiên ni ko thấy với.[5]
Năm 1484, với công ty trương tôn vinh Nho học tập và tôn vinh bậc học thức Nho học tập đỗ đại khoa, vua Lê Thánh Tông vẫn mang lại dựng những tấm bia tiến sĩ trước tiên bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám cho những khoa đua Đình những năm vừa qua cơ ở trong nhà Hậu Lê, 7 bia trước tiên, được dựng năm này. Trong số 7 bia tiến sĩ trước tiên, thì 2 bia đầu được lập mang lại nhị khoa đua Đình, được lấy thực hiện đại diện thay mặt, của những triều vua trước, là khoa đua năm 1442 và khoa đua năm 1448, được Lê Thánh Tông cử Trực học tập sĩ Hàn Lâm Quách Đình Báo phụ trách móc xây đắp văn bia, nằm trong nhị vị Đông Các ĐH sĩ (sau này cũng chính là 2 phó soái Tao đàn Nhị thập chén Tú) là: Thân Nhân Trung và Đỗ Nhuận biên soạn những bài bác văn bia, và được dựng riêng biệt vô nhị bi đình Tả vu, Hữu vu. Số lượng bia tiến sĩ được dựng vô thời đại căn nhà Lê sơ bao gồm 12 bia tiến sĩ trước tiên, cho những khoa đua từ thời điểm năm 1442 cho tới năm 1514 (bia tiến sĩ khoa đua năm 1514 được dựng năm 1521). Những người biên soạn nội dung văn bia đều là những danh nho hàng đầu đương thời của Đại Việt, như các tiến bộ sĩ: Thân Nhân Trung, Đỗ Nhuận, Đào Cử, Đàm Văn Lễ, Lê Ngạn Tuấn, Nguyễn Đôn Phục, Nguyễn Trùng Xác, Lưu Hưng Hiếu, Lê Trung, Vũ Duệ, Vũ Công Dự...
Nhà Mạc bởi ĐK đang được tổ chức nội chiến với căn nhà Lê Trung hưng, nên có thể dựng được 2 bia tiến sĩ bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám, tuy nhiên tổ chức triển khai được không hề ít kỳ đua tiến sỹ Nho học tập, này đó là bia tiến sĩ mang lại khoa đua năm 1529 (niên hiệu Minh Đức loại 3), khoa đua trước tiên của triều Mạc Thái Tổ, và bia tiến sĩ mang lại khoa đua năm 1518 (niên hiệu Quang Thiệu loại 3 nằm trong triều đại Lê sơ, được dựng năm 1536). Như vậy, vô xuyên suốt thời kỳ căn nhà Mạc sở hữu kinh trở nên Thăng Long, với 22 khoa đua Đình được tổ chức triển khai, tuy nhiên chỉ mất có một không hai một khoa đua tiến sỹ căn nhà Mạc được dựng bia bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám.
Sang triều đại Lê Trung hưng, những kỳ đua tiến sỹ Nho học tập được phục sinh tức thì kể từ thời triều vua Lê Trung Tông Lúc vẫn đang còn đóng góp đô ở Thanh Hóa và ko cướp lại được Thăng Long, với khoa đua Điện (thi Đình) trước tiên là khoa đua Chế khoa năm 1554. Sau Lúc cướp lại được Thăng Long năm 1592, những kỳ đua Đình được tổ chức triển khai điều độ hơn. Nhưng cũng cần cho tới năm 1653 (niên hiệu Thịnh Đức loại nhất), thì căn nhà Lê Trung hưng mới nhất tổ chức một mùa dựng bia tiến sĩ lớn số 1 bên trên Văn Miếu Thăng Long, Thượng thư Sở Lễ Dương Trí Trạch được phú tổ chức triển khai dựng 25 bia tiến sĩ kể từ khoa đua năm 1554 cho tới khoa đua năm 1652.
Sau cơ, cho tới năm 1717 (niên hiệu Vĩnh Thịnh loại 13), mới nhất lại sở hữu mùa dựng bia rộng lớn thứ hai vô triều đại căn nhà Lê Trung hưng (do Thám hoa Nguyễn Quý Đức công ty trì), với 21 bia tiến sĩ cho những khoa đua từ thời điểm năm 1656 cho tới khoa đua năm 1715. Với nhị mùa dựng bia tiến sĩ rộng lớn, tiếp sau đó là những chuyến dựng bia thông thường xuyên sau từng khoa đua (trung bình cứ 1 cho tới 4 năm tiếp theo từng khoa lại tổ chức dựng bia tiến sĩ mang lại khoa đua tức thì trước cơ, một trong những khoa dựng bia tức thì vô năm đua Đình) cho đến bia tiến sĩ sau cùng mang lại khoa đua năm 1779, căn nhà Lê trung hưng vẫn dựng phần rộng lớn bia tiến sĩ (68).
Sang triều đại căn nhà Tây Sơn (không tổ chức triển khai đua tiến sỹ Nho học) và nhất là căn nhà Nguyễn, kinh thành được gửi vô Phú Xuân-Huế, Văn Miếu Thăng Long không thể là văn miếu vương quốc nữa nên những bia tiến sĩ không thể được dựng bên trên phía trên. Nhà Nguyễn chính thức mang lại dựng bia tiến sĩ bên trên Văn Thánh Miếu Huế kể từ khoa đua năm 1822.
Xem thêm: gt5
Năm 1805, vua Gia Long mang lại xây tăng Khuê Văn Các. Khuê Văn Các bao gồm với 2 tầng, 8 cái, tầng bên dưới là tứ trụ gạch men, tầng bên trên là bản vẽ xây dựng mộc, tứ mặt mũi đều phải có hành lang cửa số tròn trặn với những con cái tiện lan đi ra tứ bề đại diện mang lại hình hình họa sao Khuê lan sáng sủa. Hai mặt mũi cút vô vì chưng nhị cổng Tắc Văn và Súc Văn. Khuê Văn Các là điểm tổ chức triển khai bình những bài bác thơ hoặc của những cử tử.
Không với tổng hợp đầu tiên số tiến sỹ được ghi bên trên những bia tiến sĩ này, những mối cung cấp không giống nhau cho biết thêm trong vòng thời hạn này đã với từ một.303 cho tới 1.323 tiến sỹ [6], vô số này còn có 18 trạng vẹn toàn, 21 bảng nhãn và 33 thám hoa. Tuy nhiên, con số 82 bia còn sót lại hoàn toàn có thể ko rất đầy đủ và ko ghi không còn những thương hiệu bọn họ những vị tiến sỹ thời ấy.
Di sản[sửa | sửa mã nguồn]
Với 3 mùa dựng bia tiến sĩ rộng lớn vô trong thời gian 1484 (7 bia), 1653 (27 bia), 1717 (19 bia), xen kẹt 2 quá trình dựng bia tiến sĩ thông thường xuyên vào thời gian cuối những triều đại Lê sơ và Lê trung hưng, 82 bia tiến sĩ bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám (gồm: 13 bia xung khắc những khoa tiến sỹ triều đại căn nhà Lê sơ, 1 bia xung khắc khoa đua tiến sỹ triều đại căn nhà Mạc, 68 bia xung khắc những khoa đua tiến sỹ triều đại căn nhà Lê trung hưng), đề danh nằm trong loại bậc và quê quán của 1304 vị tiến sỹ Nho học tập (3 người vô số này đó là Trịnh Thiết Trường, Nguyễn Nguyên Chẩn và Nguyễn Nhân Bị đều tham gia dự thi và đỗ tiến sỹ nhị lần).
Vườn bia tiến sĩ Văn Miếu-Quốc Tử Giám (nhìn kể từ ngoài phía Khuê Văn Các vào)
Xem thêm: hình nền zalo
Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]
- Di sản tư liệu thế giới
- Mộc phiên bản triều Nguyễn
- Khu dự trữ sinh quyển thế giới
- Di sản thế giới
- Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể của nhân loại
- Di sản trái đất bên trên Việt Nam
Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]
Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]
- Bài Văn bia đề danh Tiến sĩ Việt Nam bên trên Tạp chí Hán Nôm số 4(71) năm 2005 của Trịnh Khắc Mạnh
- Văn xung khắc bia tiến sĩ Văn miếu Việt Nam
- Văn xung khắc bia Văn miếu Thăng Long-Hà Nội
Bình luận